Mantıku't-Tayr - Ferîdüddin Attâr / Halime Hüsna Özüdoğru

"Mantıku't-Tayr" (Kuşların Dili) adlı eser, İranlı sufi şair Ferîdüddîn-i Attâr tarafından Farsça kaleme alınmış, 12. yüzyılda, 4724 beyitten oluşan mesnevi tarzında yazılmış tasavvuf edebiyatının en önemli ve en derin manzum eserlerinden biridir. Bu eser, tasavvufî yolculuğu kuşların sembolik hikâyesiyle anlatır ve insanın Allah’a ulaşma sürecini temsil eder. Hikâye, vahdet-i vücûd anlayışını derinlemesine işler ve tasavvufun temel kavramlarını açıklayıcı bir anlatımla sunar.

Bu eseri günümüz Türkçesine kazandıran, 14. yüzyılın önemli şairlerinden Gülşehrî’dir. Onun tarafından çevrilen bu mesnevi, Doğu edebiyatında büyük öneme sahiptir. Gülşehrî, Gülşenname adını verdiği bu eserin hatime bölümünde, Ferîdüddin Attâr’ın eserini esas aldığını fakat çeşitli eklemeler yaparak farklı bir eser meydana getirdiğini belirtmektedir. Eserin ana teması olan kuşların yolculuğu, tasavvuf edebiyatında bir dervişin kendi içinde yaptığı uhrevi yolculukla bütünleştirilmiştir. Eser, oldukça fazla makaleye konu olmuş, doktora tezleri yazılmış, okuma gruplarında keyifle okunan, insanı kendine ve manevi bir yolculuğa çıkaran önemli eserlerdendir.

Eserde, kuşlar bir padişahları olması gerektiğine karar verirler ve bunu aramaya koyulurlar. Kuşların liderliğini Hüdhüd (tasavvufta mürşidi temsil eder) üstlenir. Hüdhüd, kuşları yolculuğa ikna eder ve hedeflerinin Simurg (tasavvufta Allah'ı temsil eder) olduğunu açıklar. Ancak yolculuk kolay değildir; kuşların geçmesi gereken yedi vadi bulunmaktadır. Bu vadiler sırasıyla; Talep (istek, arzu), Aşk (ilahi aşk), Marifet (manevî bilgi), İstiğna (dünyadan yüz çevirme), Tevhid (birlik, Allah’ın birliği), Hayret (şaşkınlık, derin tefekkür), Fakr ve Fena (benlikten sıyrılma ve yokluk) vadileridir.